Od czwartku trwa wojna w Ukrainie. W naszych szkołach jest około sześćdziesiąt tysięcy uczniów z doświadczeniem migracyjnym. Wielu z nich to Ukraińcy i Ukrainki. Co może zrobić dyrektor szkoły/przedszkola, aby wspierać swoich uczniów i ich rodziny w czasie tak dla nich trudnym i niezrozumiałym? Bardzo dużo, bo szkoła jest jednym z silnych węzłów sieci współpracy – z instytucjami samorządowymi i pozasamorządowymi, miejscem spotkań rodziców i uczniów, interesariuszem wielu firm i organizacji.
Po pierwsze telefon wsparcia do rodzin uczniów imigranckich. Jeśli masz w szkole takie rodziny, zadzwoń a najlepiej towarzysz w czasie rozmów osobie, która zna język ukraiński (pracownik lub rodzic). Poznaj sytuację rodzin naszych uczniów i ich rodzin w Ukrainie. Poznaj ich potrzeby – może będzie trzeba wesprzeć ich życie bieżące lub pomoc w sprowadzeniu rodzin cierpiących w czasie wojny.
Po drugie daj wytyczne nauczycielom, jak mają rozmawiać z uczniami polskimi i innych narodowości o bieżącej sytuacji. Zwróć uwagę na złożoność szkolnych relacji. Są klasy, w których mamy uczniów z Polski, Ukrainy, Białorusi i Rosji. Trzeba przyznać, że niektóre szkoły są tyglem kultury. Sprawy wielkiej polityki stają się naszymi sprawami w małych historiach każdej z naszych rodzin.
Warto zainicjować chwilę, by uczcić z uczniami i nauczycielami ofiary pierwszych dni wojny. Koniecznie trzeba poprosić nauczycieli o uważne, empatyczne rozmowy z uczniami, bo dzieci na swoją miarę i nastolatki na swoją – próbują jakoś tłumaczyć niezrozumiały świat. Nie chodzi o to, aby robić wykład czy odnosić się do sytuacji politycznej, raczej zapytajcie, jak się czują, gdy docierają do nich informacje medialne, jakie mają potrzeby, co chcieliby wiedzieć, co czują – mówmy językiem empatii, bo chodzi o wsparcie młodych ludzi, którzy mają wiele pytań i emocji, czasem lęków, a może nie mieli okazji z nikim podzielić się swoimi myślami. Jeśli w trakcie spotkania pojawi się pytanie, co możemy zrobić, jak możemy pomóc, to warto podtrzymać te uczniowskie inicjatywy i wspomóc wszelkie działania – na pewno realizacja ich może mieć sens terapeutyczny. Stwórzcie dobrą przestrzeń do wolontariatu w szkole, najlepiej we współpracy także z rodzicami.
Szczególnie ważne i trudne mogą być rozmowy w klasach, gdzie mamy dzieci z doświadczeniem migracyjnym, w tym Ukraińców – tu w wyjątkowy sposób trzeba okazać wsparcie i dać słowa otuchy. Szczególnie ważny to czas dla wychowawców, w których klasach są uczniowie wielu państw, np. z Ukrainy, Rosji i Białorusi. Myślę, że nauczyciel powinien znaleźć dobry czas i przestrzeń na rozmowę wspierającą z każdym z osobna wychowankiem, gdzie może być moment płaczu, buntu, bezradności. Ważne, aby wysłuchać.
Wszystkim – i dzieciom, i dorosłym może być bardzo potrzebna pomoc pedagogiczno-psychologiczna. We współpracy z Poradnią warto ustalić dyżury, udostępnić numery telefonów i umożliwić spokojne spotkania z pedagogiem i/lub psychologiem szkolnym.
Należy dodać, że każdy nauczyciel powinien być przez dyrektora i szkolną bibliotekę zaopatrzony w lektury pomocne do pracy z uczniem z doświadczeniem migracyjnym. Mamy na rynku i w Internecie poradniki, scenariusze lekcji, przewodniki, pakiety powitalne. To wzmocni warsztat pracy wychowawców i nauczycieli.
Bardzo ważnym działaniem jest współpraca z instytucjami i organizacjami, które mogą razem z nami wspierać potrzebujących – znaleźć lokum dla uchodźców, zebrać pieniądze, zorganizować posiłki, ubranie, pośredniczyć znalezieniu pracy. Współpraca z Radą Rodziców, Samorządem Uczniowskim, Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną, MOPR-em, Radą Dzielnicy i Miasta, itd. w organizowaniu sieci pomocy są nieocenione.
Szkoła to baza materialna, to przestrzeń. W porozumieniu z organem prowadzącym warto określić, jakie mamy zasoby, by ewentualnie przyjąć tymczasowo uchodźców lub wesprzeć ich posiłkiem. Może w gminie będzie potrzebne miejsce na magazyn albo przestrzeń do przebywania grupy osób po południu. Trudno przewidzieć, jak w Polsce rozwinie się sytuacja wymagająca naszej gotowości do pomocy.
Na koniec nie zapominajcie o symbolach. Ukraińscy uczniowie wchodzący do szkoły, jeśli zobaczą flagę lub plakat w niebiesko-żółtych barwach, poczują naszą szkolną solidarność.
SZKOŁA (OKIEM) DYREKTORA 